Iddialarin aksine enerji fiyatlarina son yillarda sürekli zam yapilmistir.
Son üç yilda dogalgaza % 70, kursunsuz benzine % 37,4, motorine % 43, 6
no’lu fuel oile % 100, LPG’ye % 33, kömüre % 35 oraninda zam yapilmistir.
Enerji zamlari fiyatlari arttirmaktadir ve ücret artislarindan daha yüksek
oranlidir.
Yeni yila girerken yürürlüge konulan elektrik ve dogal gaz zamlarini yeni
zamlar izleyecektir.

5 yildir elektrik fiyatlarini artirmamakla övünen iktidar, zam yapilmayan
bu sürenin acisini çikarmak için, IMF ve Dünya Bankasina verdigi sözler
dogrultusunda, elektrik fiyat artislarini otomatige baglama hazirligi
içindedir. Basinda yer alana haberlere göre, “Enerji KIT’lerinin
Uygulayacagi Maliyet Bazli Otomatik Fiyatlandirma Mekanizmasinin Usul ve
Esaslari” adini tasiyan ve Yüksek Planlama Kurulunda kesinlestirilmesi
beklenen yeni sistem, yilbasindan baslayarak, elektrik fiyatinin, elektrik
üretimindeki maliyet unsurlari dikkate alinarak belirlenen formüllere göre
hesaplanmasi temeline dayaniyor. Bu mantiga göre maliyetler düserse,
elektrik fiyatlarinin da düsebilecegi, ancak bunun çok ender
rastlanabilecek bir durum olacagi belirtiliyor. Tüketiciye yansimasi %
17,4 olan elektrik zamminin gerekçesini; enerji KIT’lerinin zarar etmesi
olarak gösteren iktidarin, bu iddiasi da samimi degildir. Eger zarar
varsa, bu dün de söz konusu idi ancak Hükümet zamlari seçim sonrasina
ertelemistir. Simdi yapilan ve yapilacak yüksek oranli zamlarla, TEDAS’a
bagli kamu elektrik dagitim sirketleri ve EÜAS’in elektrik üretim
tesislerinin özellestirilmesi öncesinde, bu kurumlara el koyacak sermaye
sirketlerinin gelirleri ve kârlari, güvence altina alinmaktadir. Yine
seçim dönemi olmasi nedeniyle dogal gaz fiyatlarina on dört aydir zam
yapilmamisti. Ancak elektrigin aksine, 2005 Ocak ayindan, son zam öncesine
kadar dogal gaz fiyatlari % 58,5 oraninda artmistir. Yapilan son % 7,4
oraninda olan zamla birlikte son üç yildir dogal gaz fiyati % 70 oraninda
artmistir. 01.01.2005’ten 01.01.2008’e kadarki 3 yil içinde kursunlu
benzin, motorin ve 6 no’lu fuel-oil fiyatlari ve artis oranlari ise
söyledir:

Ürün 01.01.2005 01.01.2008 Artis Orani
K. Benzin 2.30 YTL/litre 3.16 YTL/litre % 37.4
Motorin 1.86 YTL/litre 2.66 YTL/litre % 43
6 no’lu fueloil 0.57 YTL/litre 1.14 YTL/litre % 100

Öte yanda TÜIK verilerine göre ayni dönemde LPG tüp fiyatlarinda % 33,
kömür fiyatlarinda % 35,3’e varan fiyat artislari da göz önüne
alindiginda, hükümetin, “enerji fiyatlarini arttirmadik” ifadesinin
gerçegi yansitmadigi ortaya çikmaktadir.

ENERJI FIYAT ARTISLARININ FIYATLARI ARTIRICI BIR ROLÜ OLACAKTIR

Merkez Bankasi Para Politikasi Kurulu Raporlarinda, “önümüzdeki dönemde
elektrik ve dogal gaz fiyatlarinda yapilmasi planlanan artis, petrol
fiyatlarinin seyri ile birlikte enerji fiyatlarina yönelik temel risk
unsurudur” denilerek, enerji fiyatlarindaki artisin genel olarak fiyat
artislarini tirmandiracagi itiraf edilmektedir. Ancak hükümet çevreleri,
enflasyonun artacagini bilmelerine karsin, tutmayacagindan emin olduklari
düsük enflasyon hedefleri bildirmekte ve isçi ve memurlara yapilacak
zamlarda bu düsük oranlari referans almaktadirlar. Memurlara %5 oraninda
zam öneren, asgari ücreti kademeli olarak % 9 oraninda artiran hükümet,
elektrik fiyatini simdilik % 17,4, dogal gaz fiyatini da % 7,4 oraninda
artirmakta bir beis görmemektedir.Öte yanda, alim garantili ayricalikli
elektrik santrallerinin Yap-Islet (YI), Yap-Islet-Devret (YID), Isletme
Hakki Devrinin (IHD) elektrik üretimindeki payi giderek artmaktadir. Bu
konuda 31.12.2007 tarihli TEBA Bülteninde yer alan rakamlar asagidadir.

Santral Türü 2007 Elektrik ÜretimiMilyar kws 2007 Elektrik Üretimi
Içindeki Payi%
YI Dogal Gaz 34.519 18.16
YI Ithal Kömür 9.046
4.76
YI Toplam 43.565 22.93
YID Dogal Gaz 10.443
5.50
YID Hidrolik 3.200 1.68
YID Rüzgar 0.047 0.02
YID Toplam 13.690 7.20
IHD-Linyit 3.659 1.93
YI, YID, IHD Toplam 60.914 32.06

Bu tablo, 2007 yili elektrik üretiminin neredeyse üçte birinin özel
sektörün ayricalikli üretim tesislerinde karsilandigini ortaya
koymaktadir.

SONUÇ: ENERJI MALIYETLERINI DÜSÜRMEK MÜMKÜNDÜR

Ülkemizde elektrik fiyatlarinin artmasinin temel nedenleri arasinda,
fiyatlari sürekli artan ithal enerji kaynaklarina yüksek orandaki disa
bagimlilik yer almaktadir. Elektrik üretimi içinde dogal gazin payi bu yil
% 50’yi asacaktir. Ithal taskömürü ile birlikte bu iki girdinin payi %
55’e ulasacaktir. Öte yanda yerli linyit kaynaklarinin % 60’i, hidrolik
kaynaklarinin % 75’i, rüzgar ve jeotermal potansiyelin ise neredeyse
tamami degerlendirilmeyi beklemektedir.

Türkiye’nin Degerlendirilmeyi Bekleyen Kaynaklari

Degerlendirilebilir ilave linyit ve taskömür potansiyeli 100 milyar kws
Degerlendirilebilir ilave hidrolik potansiyel 125 milyar kws
Degerlendirilebilir ilave rüzgar potansiyel 120 milyar kws
Degerlendirilebilir ilave jeotermal potansiyel 16 milyar kws
Degerlendirilebilir ilave yerli toplam potansiyel 361 milyar kws
2007 Türkiye Elektrik Üretim Tahmini 190 milyar kws

Baska bir deyisle,190 milyar kws olarak gerçeklesmesi beklenen 2007
elektrik üretiminin neredeyse iki kati kapasitede yilik üretimi
saglayabilecek yerli kaynaklar, atil vaziyette degerlendirmeyi
beklemektedir.

ÖNERILER:

Enerji üretiminde agirlik; yerli, yeni ve yenilenebilir enerji
kaynaklarina verilmelidir. Enerji planlamalari, ulusal ve kamusal
çikarlarin korunmasina ve toplumsal yararin arttirilmasini, yurttaslarin
ucuz, sürekli ve güvenilir enerjiye kolaylikla erisebilmesini
hedeflemelidir.
Fiyatlari sürekli artan ve daha da artacagi Uluslararasi Enerji Ajansinca
da tahmin edilen, ithal dogal gaz ve taskömürünün elektrik üretiminde
yariyi asan paylari, yerli ve yenilenebilir kaynaklar devreye alinarak,
kademeli olarak önce % 30’lara, sonra dörtte birlere düsürülmelidir.
Enerji sektöründeki kamu kurumlarini küçültme, islevsizlestirme,
özellestirme amaçli politika ve uygulamalar son bulmalidir. Mevcut kamu
kuruluslari etkinlestirilmelidir. Dogal gaz ve petrol arama, üretim,
iletim, rafinaj, dagitim ve satis faaliyetlerinin entegre bir yapi içinde
sürdürülmesi için BOTAS ve TPAO, Türkiye Petrol ve Dogal Gaz Kurumu
bünyesinde birlestirilmelidir.
Elektrik üretim, iletim, dagitim faaliyetleri bütünlük içinde olmali,
EÜAS, TEIAS, TEDAS, TETAS, eskiden oldugu gibi Türkiye Elektrik Kurumu
(TEK) bünyesinde birlesmelidir.
Kamu elektrik üretim ve dagitim sirketleri özellestirilmemeli, gerekli
rehabilitasyon çalismalari yapilarak verimleri yükseltilmelidir.
Özel sektör tarafindan yapilan enerji yatirimlarini kamusal çikarlari
gözeten bir anlayisla denetlenmesine imkan veren düzenlemeler bir an önce
yürürlüge konmalidir. Enerjide kamusal planlama, denetleme faaliyetleri
arttirilmali ve kamusal üretimle desteklenmelidir.
Enerji girdileri üzerindeki yüksek oranli vergiler düsürülmelidir. Ticari
ve sinai isletmeler, enerji v.b. girdiler için ödedikleri KDV’yi,
ürettikleri mal ve hizmetlerin fiyatlarina ekledikleri KDV’den
düsebilmektedir. Oysa konutlarda elektrik tüketen yurttaslarin bu imkani
yoktur ve yüksek oranli KDV, onlarin ödedigi enerji fiyatlarini
artirmaktadir. Bu nedenle % 18 olan KDV % 1’e düsürülmeli, enerji
girdilerindeki ÖTV v.b. diger dolayli vergiler kaldirilmalidir. Devlet
dogacak vergi açigini, rant gelirlerine uyguladigi vergi bagisikliklarini
kaldirarak karsilamalidir.
Ucuz, sürekli ve kolayca erisilebilir enerji toplum için temel bir haktir
ve bu hakkin etkin bir sekilde kullanimi kamu eliyle saglanmalidir.
 

makina mühendisleri odasi